Trái Đất Chuyển Mình - Peter Frankopan

LỜI GIỚI THIỆU CHO ẤN BẢN TIẾNG VIỆT

TRÁI ĐẤT CHUYỂN MÌNH

PETER FRANKOPAN

Thật hân hạnh được viết lời giới thiệu đặc biệt này cho độc giả Việt Nam và những ai đọc cuốn sách này bằng tiếng Việt. Không chỉ là một trong những quốc gia đẹp nhất thế giới, Việt Nam còn được thiên nhiên ưu đãi cho hệ sinh thái vô cùng phong phú. Đó là nơi mà môi trường đóng vai trò quan trọng trong nghệ thuật, âm nhạc, văn học – thi ca.

Khi lần đầu đọc thơ Trần Minh Tông trong “Vân đài loại ngữ” do Lê Quý Đôn biên soạn vào thế kỷ 18, tôi nhớ mình đã bị cuốn theo áng thơ miêu tả “Núi biếc cao vút, tua tủa như gươm giáo kéo lấy tầng mây, hay tầm quan trọng của chỉ một giọt mưa trên những ngọn đồi phương Nam để cho “màu xanh của chúng sẽ trải mãi.”

Tôi nhớ đã đọc lời Nguyễn Trường Tộ bàn về dân giàu nước mạnh, ngoài việc cho thấy thiên nhiên “đã ban phúc” cho người dân Việt Nam như thế nào còn nhắc nhở độc giả rằng chính phương Đông là nơi con người bắt đầu biết khai hoang những vùng đất màu mỡ và tạo ra những cộng đồng đầu tiên, những đô thị đầu tiên. Ông viết đại ý rằng Thiên nhiên đã tạo ra Trái đất, chủ yếu nhằm mục đích sử dụng chung và mang lại lợi ích cho tất cả các chủng tộc chứ không phải vì lợi ích của một cá nhân nào.

Khi nghĩ và viết về lịch sử, chúng ta thường chỉ nghĩ đến loài người. Các bài học lịch sử ở trường hầu như luôn nói về những con người trong quá khứ: những vị vua vĩ đại hoặc những kẻ cai trị bất chính, hay những câu chuyện về những người xuất thân thấp kém đã đạt được những điều vĩ đại và những người đã chẳng mấy tận dụng được những cơ hội mà họ được trao. Các bài học lịch sử không bao giờ nói gì về khí hậu hay môi trường; chúng thường nói rất ít về các loài động thực vật khác.

Nhưng lịch sử chính là về tất cả những điều này. Chúng ta không thể hiểu được quá khứ nếu không có cái nhìn bao quát về thời gian và không gian, về địa lý và về sự thật rằng chúng ta là những sinh vật sống. Điều đó chưa bao giờ quan trọng hơn ngày hôm nay. Tất cả mọi người trên hành tinh này đang sống trong một thời đại có nhiều thay đổi to lớn. Một số có liên quan đến kinh tế và chính trị. Những thay đổi khác là các công nghệ mới, mang lại lợi ích cũng như thách thức.

Tuy nhiên, những câu hỏi quan trọng nhất của thế kỷ 21 chính là những câu hỏi về biến đổi khí hậu và môi trường. Mực nước biển dâng cao, các điều kiện thời tiết khắc nghiệt như bão, lũ lụt và hạn hán cũng như ô nhiễm không khí và nước gây ra những vấn đề nổi cộm. Một số nhà khoa học đang nói về đợt tuyệt chủng hàng loạt lần thứ sáu trong lịch sử, xếp ngang hàng với các sự kiện trong quá khứ - thường kéo dài hàng nghìn, thậm chí hàng triệu năm – khiến sự sống trên Trái đất gần như bị xóa sổ. Như một trong những đồng nghiệp xuất sắc của tôi tại Đại học Cambridge đã nói, những quyết định được đưa ra trong những tháng và năm tới sẽ quyết định kết quả đối với nhân loại không chỉ trong những thập niên tới mà còn trong nhiều thế kỷ, thậm chí cả thiên niên kỷ.

Việt Nam có kinh nghiệm lâu dài và sâu sắc về việc phải thích ứng với những hoàn cảnh đang thay đổi – trong đó có biến đổi về môi trường và sinh thái. Như trong cuốn sách có viết, không thể nói về sự trỗi dậy của những khu định cư đầu tiên dọc sông Mê Kông và những nơi khác ở khu vực ngày nay là Việt Nam mà không chú ý đến những cơ hội mà nước, đất và vấn đề vệ sinh mang lại; không thể viết đúng về thời kỳ Đại Việt vĩ đại mà không chú ý đến vai trò của điều kiện khí hậu ôn hòa; không thể nghĩ về thế kỷ 20 mà không xem xét vai trò của thời tiết trong vấn đề hậu cần, quy hoạch và thậm chí cả nền độc lập của Việt Nam.

Hiện nay tất cả những điều trên đều quan trọng với Việt Nam, một trong những quốc gia có nguy cơ cao nhất đối mặt với mực nước biển dâng cao, lũ lụt cũng như những cơn bão dữ dội và ngày một thường xuyên. Việc thay đổi hệ sinh thái có tác động rất lớn đối với con người cũng như đối với hệ động thực vật vốn dễ chịu ảnh hưởng. Hơn nữa, do Việt Nam là một trong những quốc gia sản xuất gạo lớn trên thế giới – cũng như các mặt hàng tiêu dùng và hàng hóa khác – nên hậu quả sẽ không chỉ giới hạn ở Việt Nam hay các nước láng giềng mà có thể mang tính khu vực và thậm chí toàn cầu.

Như tôi đã trình bày trong sách, biến đổi khí hậu, các kiểu quy luật thời tiết thay đổi và chuyển đổi sinh thái không có gì mới. Thực vậy, ngay từ đầu tôi đã nhắc độc giả nhớ rằng con người là một trong những đối tượng được hưởng lợi từ quá trình kiến tạo mảng quy mô lớn trong quá khứ, từ những thay đổi lớn trong điều kiện khí quyển và những khoảng biến thiên nhiệt độ rất khác nhau. Loài người chúng ta khó lòng tồn tại trong phần lớn thời gian trên Trái đất nên chúng ta càng phải cẩn trọng hơn vào thời điểm mà những mối nguy này ngày càng chồng chất với tốc độ mà chúng đang diễn ra.

Các nhà sử học có nhiều nhiệm vụ quan trọng khi nghiên cứu quá khứ. Tuy nhiên, một trong những nhiệm vụ quan trọng nhất là trình bày quan điểm giúp giải thích cho thực tế chính trị, kinh tế, sự cạnh tranh, tình hữu hảo, khoa học và nghệ thuật đã diễn ra. Một nhiệm vụ khác là tập trung vào một số bài học lịch sử có thể phù hợp để giúp người đọc hiểu được hiện tại và tương lai. Mục đích của tôi trong cuốn sách này là khai sáng và truyền cảm hứng cho mọi đối tượng độc giả – từ các nhà sử học trẻ đến các nhà hoạch định chính sách, từ những người làm việc trong doanh nghiệp để giúp đưa ra những quyết định tốt hơn cho đến những người chỉ đơn giản muốn tìm hiểu về quá khứ.

Tôi rất vui vì “Trái đất chuyển mình” đã trở nên phổ biến kể từ khi được xuất bản ở Anh và các nơi khác. Tôi cũng rất vui khi “The Times”, tờ báo nổi tiếng nhất ở Anh, đã vinh danh đây là Cuốn sách lịch sử hay nhất năm 2023. "The Financial Times”, một tờ báo nổi tiếng khác tập trung vào tài chính và kinh doanh, đã viết về cuốn sách này như sau, “Nhân loại đã biến đổi Trái đất còn Frankopan thì biến đổi hiểu biết lịch sử của chúng ta.” Một lời ngợi khen thật tuyệt vời! Tôi hi vọng bạn bè và độc giả ở Việt Nam cũng sẽ thích cuốn sách này – và đi đến kết luận tương tự.

=*=*=*=*=*=*=*=*=

Sách cũng có bán tại DAVIBOOKS - SÁCH ĐẤT VIỆT, chi nhánh:

-  A30/9 QL50, Bình Hưng, Bình Chánh, TP.HCM (028. 6265 2039)

Davibooks đem đến cho Quý độc giả những cuốn sách mới nhất, nhanh nhất, và chất lượng nhất.