Đồ Họa Cổ Việt Nam - Song Ngữ Anh-Việt

Cuốn sách Đồ họa cổ Việt Nam của nhóm làm sách chúng tôi khởi dựng vào năm 1995/1996, cùng nhau thực hiện năm 1998 và được Nhà xuất bản Mỹ thuật in vào năm 1999. Có thể nói nếu không có họa sĩ Trương Hạnh cuốn sách khó có thể ra đời, vì ông dành rất nhiều chi phí của Nhà xuất bản và công sức để in tốt cuốn sách này. Khi đó chưa có phần dịch tiếng Anh, do thiếu kinh phí. Năm 2003, nhân có triển lãm Văn hóa Việt Nam tại bảo tàng Lịch sử Tự nhiên, New York, Mỹ, mà chúng tôi có một phần trưng bầy và giới thiệu về đồ họa cổ Việt Nam tại Trung tâm in New York (New York Print Center) cũng như tại Bảo tàng trên, quỹ Ford đã tài trợ cho chúng tôi tiền dịch cuốn sách đó ra tiếng Anh, người dịch là Tiến sĩ ngôn ngữ học Thế Hùng lúc đó đã gần 80 tuổi. Riêng phần chú thích các minh họa mang nhiều tính thuật ngữ tôn giáo dị biệt, thời gian và kinh phí cũng không đủ, nên tôi đành viết tóm tắt lại để ông Thế Hùng dịch, còn các phần nội dung lớn trong các chương, được dịch trọn vẹn. Ông Thế Hùng nói, cuốn sách rất khó, đây là thử thách lớn với ông, và ông cũng phải gửi mua ở nước ngoài cuốn từ điển Anh/ Phạn/ Hán để làm việc này. Sau đó, họa sĩ Lê Thanh Đức cũng muốn nhận dịch cho chúng tôi phần chú giải minh họa, nhưng tiếc thay ông cũng già yếu và mất trước khi thực hiện ý định.

Cuốn sách in lần đầu năm 1999 chưa có tiếng Anh, năm 2003, chúng tôi in thêm phụ lục tiếng Anh, để phục vụ cho triển lãm Việt Nam ở New York. Đến năm 2011, tái bản lần thứ nhất, họa sĩ Đặng Thị Bích Ngân đã cho ghép phần Việt/ Anh song song ngay trong sách và giảm khổ in nhỏ hơn. Cuốn sách đã được giáo sư Jim Kemp người chuyên nghiên cứu và giảng dậy về bùa chú phương Đông, ở Texas, Mỹ đưa vào nghiên cứu của mình. Năm nay 2022, Nhà xuất bản Mỹ thuật lại quyết định tái bản lần hai. Mặc dù số lượng sách đưa vào thị trường không nhiều, nhưng cuốn sách cũng đã đóng góp được phần nào sự nghiên cứu chuyên sâu ngành đồ họa cổ truyền thống Việt Nam.

Ban đầu, chúng tôi chỉ có ý định làm cuốn sách về Đồ họa Phật giáo – một kho tàng văn hóa cổ Việt Nam, chưa được khai thác. Những sách này bao gồm cả bản đã in lẫn mộc bản lưu trữ chủ yếu tại các chùa Việt Nam. Và chúng tôi cũng chỉ định khai thác phần đồ họa tranh, phù hợp với xuất bản của ngành Mỹ thuật. Nhưng lúc đó họa sĩ Trương Hạnh e ngại về một cuốn sách Phật giáo thuần túy, cần phải xin phép của ban Tôn giáo chính phủ, nên ông đề nghị làm thành sách Đồ họa cổ Việt Nam. Như vậy, chúng tôi buộc phải đưa thêm các dòng tranh dân gian vào sách, nhưng để làm mới vấn đề đã được nói đến nhiều lần, nên sẽ chủ yếu giới thiệu các bản in khắc gỗ nguyên bản (mộc bản), cái chưa từng được ấn loát giới thiệu trong các sách về tranh dân gian Việt Nam. Phần Đồ họa Phật giáo vẫn chiếm một tỷ lệ lớn trong sách tới 70%.

Đồ họa kinh sách Phật giáo có cả ngàn năm lịch sử, ít nhất từ thời Lý đến thời Nguyễn (thế kỷ 11 – 19). Đại Việt sử ký toàn thư đã ghi chép những sự kiện chính yếu liên quan đến việc này. Nhưng có thể nói, chiến tranh, thời gian đã không cho phép chúng ta lưu giữ được các ấn phẩm từ thời Lý, mà cổ nhất chỉ tìm thầy bản in kinh cổ chùa Vạn Đức, Hội An, thế kỷ 16. Các bản in thế kỷ 17 cũng không còn nhiều, mà chủ yếu những gì khai thác nghiên cứu được rơi vào hai thế kỷ 18 và 19, cũng chủ yếu ở các chùa đồng bằng Bắc bộ. Chưa kể một số lượng sách Nho giáo, Đạo giáo, sách thuốc và các sách xã hội khác được ấn loát trong thời phong kiến đủ là một kho tàng đồ họa cổ Việt Nam đồ sộ.

Như trên đã nói, cuốn sách của chúng tôi giới hạn vào những hình ảnh minh họa trong các sách cổ, không quá chú trọng đến kinh nghĩa. Những gì chúng tôi làm có tính chất gợi ý cho con đường thâm nhập kho tàng văn hóa Việt Nam trong việc dùng chữ Hán - Nôm biên soạn và tinh thần Tam giáo (Nho, Lão, Phật). Lần tái bản này, cho thấy nhu cầu về cuốn sách từ lâu đã hết trên thị trường. Tiếc rằng, nhóm tác giả chúng tôi đã không làm việc với nhau từ sau khi xuất bản năm 1999, nên không có dịp chỉnh lý phát triển, điều mà tôi sẽ làm trong tương lai.

Cám ơn bạn đọc đã quan tâm và bổ khuyết cho những thiếu sót của cuốn sách.

Hà Nội 2/2022

Thay mặt các tác giả

Phan Cẩm Thượng

=*=*=*=*=*=*=*=*=

Sách cũng có bán tại DAVIBOOKS - SÁCH ĐẤT VIỆT:

- A30/9 QL50, Bình Hưng, Bình Chánh, TP.HCM (Đối diện Điện Máy Xanh; cách bến xe Q8 150m hướng về phía đường Nguyễn Văn Linh)

- SĐT: 028 6265 2039

DAVIBOOKS đem đến cho Quý độc giả những bộ sách mới nhất, nhanh nhất, và chất lượng nhất.