Luận Đại Trí Độ - Thích Thiện Siêu (Hộp 5 Quyển)

Kinh Bát-nhã (Prajña) được lưu hành rất sớm tại Ấn Độ, khoảng 700 năm sau khi Phật diệt độ (cuối thế kỷ II đầu thế kỷ III Tây lịch). Lúc Bồ-tát Nagarjuna (Long Thọ) ra đời đã có hai bộ kinh Bát-nhã hoàn thiện là Tiểu phẩm Bát-nhã, còn gọi Bát- nhã 8.000 bài tụng (Aşțasāhasrikāprajñāpāramitā) gồm 10 cuốn 29 phẩm và bộ Đại phẩm Bát-nhã còn gọi là Bát-nhã 25.000 bài tụng (Pañcavimśatisāhasrikā-prajñā-pāramitā) gồm 27 hay 30, 40 cuốn 90 Phẩm.

Bồ-tát Nagarjuna viết luận giải thích kinh Đại phẩm Bát-nhã đề tên là Mahārajñāpāramitāśāstra, gồm có 100 cuốn 90 phẩm.

Năm 402 Tây lịch, Tam tạng Pháp sư Kumārajīva (Cưu-ma-la-thập) đến Trung Hoa dịch kinh Đại Phẩm Bát-nhã ra Hán văn đề là Ma-ha Bát-nhã Ba-la-mật-đa kinh (tương đương Hội thứ hai trong kinh Đại Bát-nhã 600 cuốn của ngài Huyền Trang dịch) và dịch luận Mahārajñāpāramitāśāstra ra Hán văn tên là Đại Trí Độ luận hay Đại Trí Độ kinh luận, Trí luận, Đại luận, gồm 100 cuốn 90 phẩm, từ phẩm Tựa đầu cho đến phẩm Chúc lụy cuối.

Căn cứ theo luận Đại Trí Độ thì trong 90 phẩm, 66 phẩm đầu của Kinh là nói về Bát-nhã đạo, còn 24 phẩm sau của Kinh là nói về Phương tiện đạo. Nếu căn cứ theo sách Đại phẩm Kinh nghĩa lược tự của ngài Cát Tạng thì trong 90 phẩm của Kinh, 6 phẩm đầu Phật nói cho hạng thượng căn như Xá-lợi-phất v.v. Phẩm thứ 7 đến phẩm thứ 14 Phật sai ngài Tu-bồ-đề nói cho hàng trung căn; từ phẩm 45 đến phẩm 90 là Phật nói cho hàng hạ căn như chư thiên, loài người.

Luận Đại Trí Độ là một bộ luận lớn, bộ luận căn bản của Phật pháp, giảng giải bao quát nhiều vấn đề liên quan đến học thuyết, tư tưởng, truyền thuyết, lịch sử, địa lý, các quy định thực tiển, giới luật Tăng-già; dẫn dụng rất nhiều kinh sách bao hàm cả kinh A-hàm, luận A-tỳ-đàm của các bộ phái, các kinh Pháp Hoa, Hoa Nghiêm, Duy-ma-cật, A-di- đà, luôn cả tư tưởng của phái Thắng luận... Cho nên ví nó như là một bộ Phật giáo Bách khoa toàn thư.

Tư tưởng “Không” của Bát-nhã là cốt gạt bỏ mọi quan niệm vọng tưởng cố định, luôn luôn nhìn thế giới theo hai mặt (nhị biên) là sinh diệt, có không, thường đoạn, một khác, hữu biên, vô biên v.v. Vì vậy mà chơn tánh của thế giới bị bóp méo, bị che lấp. Chỉ có thể nói chân tánh của thế giới là không, là vô tướng, không sanh không diệt, không đi không lại, không có không không v.v. trong đó không có thể thêm vào một thuộc tánh nào nữa được.

Để thấu triệt “Không tánh” ấy người ta thường theo hai lối quán là Tích không quán và Thể không quán. Quán sát phân tích thấy các pháp không tự có mà phải do nhân duyên hòa hợp mới có, có một cách giả tạo, trống rỗng, không có thật tánh; như vậy gọi là Tích không quán. Nếu không thông qua sự quán sát phân tích nhân duyên, mà chỉ thể nhập trực tiếp “Không tính" thấy sự vật như thấy trăng dưới nước, bóng trong gương v.v., như vậy gọi là Thể không quán.

Bát-nhã chứng chơn không, không phải là dùng tư tưởng để hư vô hóa sự vật, hư vô hóa thế giới, mà là để thấy rõ thật tánh của sự vật, của thế giới là Không. Dù cho khi ta đang do vọng tưởng thấy sự vật có thì tánh nó vẫn là Không, một cái Không tuyệt đối, không vướng một tướng gì; nó như một luồng gió mạnh thổi tan đi bao nhiêu đám mây mù lởn vởn che lấp tâm trí, làm cho mọi hoạt động bị lúng túng, vướng vấp, hạn hẹp. Và khi tâm trí đã ra khỏi mây mù vọng tưởng thì mọi sinh hoạt sẽ tự tại vô ngại không vướng vào danh tướng ngã nhân. Khi đã có lối nhìn của Bát-nhã thì các pháp môn tu hành đều được thành cứu cánh Ba-la-mật.

Cái Không theo Bát-nhã là cái không tức nơi có mà không, chứ không phải diệt có thành không; cái Không theo Bát-nhã là cái Không tuyệt đối, chứ không phải cái Không đối đãi, không đối với có.

Tôi ước nguyện dịch bộ luận Đại Trí Độ này từ lâu nhưng nay mới đủ duyên thực hiện được bước đầu. Luận dẫn dụng nhiều kinh luận, trong đó có các luận A-tì-đàm, được dẫn ra để chỉ chỗ sai lầm hoặc để giải thích theo tinh thần Bát-nhã. Nếu muốn hiểu cho hết thì phải có nhiều thì giờ đọc các luận A-tì-đàm mới được.

Phật lịch 2541.

Từ Đàm, tháng 9 năm 1997

THÍCH THIỆN SIÊU

=*=*=*=*=*=*=*=*=

Sách cũng có bán tại DAVIBOOKS - SÁCH ĐẤT VIỆT:

- A30/9 QL50, Bình Hưng, Bình Chánh, TP.HCM (Đối diện Điện Máy Xanh; cách bến xe Q8 150m hướng về phía đường Nguyễn Văn Linh)

- SĐT: 028 6265 2039

DAVIBOOKS đem đến cho Quý độc giả những bộ sách mới nhất, nhanh nhất, và chất lượng nhất.