Từ Điển Pali Từ Nguyên Và Giải Tự - Toại Khanh

Cuốn từ điển này lúc đầu chỉ là bản dịch cuốn Saddaviggahadīpanī của ngài Mahābodhivamsa (Thái Lan) nhưng trong lúc tra cứu để dịch thì chúng tôi lại có dịp bổ sung thêm nhiều chữ mới từ các nguồn tài liệu đây đó (sẽ được kể rõ trong phần tài liệu tham khảo).

Trước mắt chúng tôi làm riêng một cuốn về danh từ, những chữ thông dụng nhưng cần có một định nghĩa chính thống và chuyên nghiệp. Về mặt này, không định nghĩa ngoại ngữ nào hơn được các định nghĩa bằng chính tiếng Pāli mà từ chuyên môn gọi là Viggaha, các giải tự cho từng từ Pāli.

Ở đây có vài điều cần lưu ý về nội dung cuốn từ điển:

• Ở mỗi chữ trong sách này, bên cạnh một hay vài câu giải tự, sẽ có các từ tham khảo (được viết tắt là Ttk). Mấy từ tham khảo này có thể là chữ đồng nghĩa hoặc đôi khi là những chữ liên quan cần biết thêm. Chẳng hạn sau chữ Rukkha (cây cối), sẽ có các từ tham khảo như cành, gốc, ngọn, vỏ, giác, lõi cây.

• Đôi khi chúng tôi dồn hết các nghĩa khác nhau cho một từ Pāli, vì đó là những nghĩa đơn giản ngắn gọn và có chung một câu giải tự. Riêng trường hợp một từ có nhiều nghĩa dài dòng và ở mỗi nghĩa lại có một câu giải tự riêng thì chúng tôi phải xem là những chữ khác nhau. Chẳng hạn quý vị tìm xem chữ Attha sẽ thấy rõ chuyện này.

• Ở một số tên gọi sinh vật, chúng tôi cùng lúc giữ lại chữ dịch của các nguồn khả tín. Đó là lý do vì sao nhiều chỗ chỉ một tên gọi Pāli mà có đến vài ba nghĩa Việt, vừa là cây này cũng là cây kia, là con này lại cũng là con khác. Chúng tôi giữ nguyên để người dùng từ điển rộng đường sử dụng.

• Chúng tôi để nguyên không dịch riêng các câu giải tự Pāli vì hai lý do: Người có nhu cầu tìm hiểu mấy câu giải tự đó phải là người đủ sức đọc hiểu không cần ai dịch và lý do thứ hai là các câu giải tự ấy thường khi là giải thích cách cấu tạo mỗi từ Pāli từ góc độ ngôn ngữ học, nên nếu dịch ra sẽ rất ngờ nghệch và gượng gạo. Chẳng hạn ở chữ Amba trong nghĩa cây xoài, trái xoài ta sẽ thấy câu giải tự này: Phalakāmehi janehi amīyati gamīyatīti ambo (Là thứ quả mà những người thích ăn trái cây đều mê). Riêng những câu giải tự có nội dung quan trọng thì chúng tôi sẽ dịch trong ngoặc kép và để hẳn ở phía trên.

• Nội dung cuốn từ điển này gồm 3 phần: Phần đầu gồm các danh từ Pāli phổ thông được giải thích bằng các câu giải tự, phần hai gồm các thuật ngữ chuyên dụng trong Luật tạng Pāli và phần cuối là ngữ căn Pāli, tức chữ gốc để từ đó cấu tạo nên các từ loại Pāli.

• Với nội dung đặc thù như vậy, một người ngoại quốc nếu đọc hiểu được tiếng Pāli thì dù không biết tiếng Việt cũng hoàn toàn có thể sử dụng cuốn từ điển này. Vì mỗi từ Pāli ở đây đều có phần giải thích bằng tiếng Pāli, và đặc biệt với các tên gọi Sinh vật học thì ở mỗi mục từ đều có tên khoa học bằng tiếng Latin. Phần này được sự giúp sức của một Phật tử dược sĩ ở Thụy Sĩ.

Cuốn từ điển được hoàn tất với sự giúp đỡ nhiệt tình của rất nhiều người. Trước hết là cô tu nữ Hemamālā Tổng Anh Hoa - Thạc sĩ Phật giáo, Ph.D (Thesis) ở đại học Sītagũ (Sagaing, Myanmar) đã rà soát bản thảo với tất cả sự chuyên nghiệp và trách nhiệm về kiến thức Pāli cũng như về Tam Tạng kinh điển để chúng tôi có thể yên tâm giao cho nhà in. Người thứ hai là cô Hồng Võ (Thụy Sĩ), một người có thể đọc hiểu vài ngôn ngữ Âu châu đắc dụng cho công trình này, đã giúp thực hiện phần từ ngữ Sinh vật học trong cuốn từ điển.

Xin lưu lại nơi đây niềm tri ân.

Beatenberg tháng 9 năm 2020

TOẠI KHANH

=*=*=*=*=*=*=*=*=

Sách cũng có bán tại DAVIBOOKS - SÁCH ĐẤT VIỆT:

- A30/9 QL50, Bình Hưng, Bình Chánh, TP.HCM (Đối diện Điện Máy Xanh; cách bến xe Q8 150m hướng về phía đường Nguyễn Văn Linh)

- SĐT: 028 6265 2039

DAVIBOOKS đem đến cho Quý độc giả những bộ sách mới nhất, nhanh nhất, và chất lượng nhất.