Combo 6Q: Việc Từng Ngày - Đoàn Thêm (1945-1969)

Từ 1945 xứ sở đã bước vào một giai đoạn đầy rẩy những biến-cố dồn dập, đến nổi ngay những người đã từng sống qua giai đoạn ấy, cũng không sao nhớ hết.

Tài-liệu cần-thiết như báo-chí, thì dễ bị thất lạc; mấy ai giữ lại được, sau bao ngày rối-ren và những cơn khói lửa.

Vả chăng nhiều bài và nhiều sách liên quan đến thời cuộc, thường thiếu tính cách chính xác vô tư, vì áp lực chánh-trị, vì dụng ý tuyên-truyền, hay vì thành-kiến cá nhân.

Nhà viết sử sau này sẽ gặp nhiều sự khó-khăn, ngay trong công việc sưu tầm. Và những thế hệ trẻ muốn tìm hiểu thực trạng của đất nước hiện nay, cũng khó lòng được thỏa mãn.

Nên cần có một thứ tài liệu đầy đủ nhưng vắn tắt dễ xem, soạn-thảo kỹ lưỡng theo một đường lồi khách quan, nhằm vào sự thật của lịch sử dân tộc, chớ không lệ thuộc những đòi hỏi nhất thời của chế độ này hay chánh-quyền khác.

Người làm nổi việc này, không những phải có những dịp thuận-tiện để chứng-kiến mà ghi nhận mọi sự biến-chuyển, nhưng còn phải có tinh thần học giả, bình tĩnh xét thực-tế mà không bị tình-cảm hoặc các trào-lưu xô đẩy. Chúng tôi đã nghĩ đến Đoàn-quân.

Trong 25 năm qua, ông đã thấy rộng biết nhiều trong chính-giới, ở những chức vụ tập-trung hoạt-động của các chính-quyền, lại ham thâu-thập tài-liệu vì nhu-cầu nghiên-cứu và trước-tác của riêng ông. Hơn nữa, những tác-phẩm mà ông từng phổ-biến, những lập-trường và quan-điểm mà ông trình-bày trên báo chí về những vấn-đề thời-sự hay văn-hóa, đã đủ tỏ rõ một đường lối ngay-thẳng đáng tin.

Thể lời yêu cầu của chúng tôi, Đoàn-quân đã xếp đặt lại những điều ghi trong các cuốn số tay từ bao năm trước; hơn nữa, ông còn đem sánh rất kỹ với những tài-liệu sẽ kể trong tập này, để kiểm điểm và bổ túc cho cụ-thể hơn. Sau đó, ông mới chọn và giữ lại những gì đáng chú-ý, ở mọi lãnh-vực đời sống chung.

Ông không theo thường-lệ của những tác-giả loại sách biên-niên, nghĩa là chỉ sao chép về chánh-trị và quân-sự mà thôi; ông còn muôn bao quát cả các địa-hạt quốc-tế, văn-hóa, xã-hội, kinh-tế, tổ-chức công-quyền, để lưu ý và giúp đỡ những người sau này cần tra cứu. Và sau đây, là lời giải thích của ông về cách lựa chọn những sự kiện đã ghi:

Phân quốc-tế – Sinh hoạt của một quốc-gia hiện nay không thể tách rời khỏi sinh-hoạt của cộng-đồng quốc-tế. Ý nghĩa một việc càng rạng-tỏ khi nằm giữa hoàn-cảnh rộng lớn của thế-giới, nhất là khi việc nước nọ có thể gây hậu-quả cho nước kia. Tuy-nhiên, soạn-giả chỉ ghi những sự có ảnh hưởng cho toàn-cầu (như vụ Cuba 1961-62 có thể gây thế-chiến) hoặc liên-quan mật-thiết đến cục-diện Á-Đông và Việt-Nam (như chiến-sự ở Lào).

Phần nội-chính gồm có: các cuộc tranh-đấu giành độc-lập; các vụ biến-cố, xung-đột, đảo-chính; sự thu-hồi chủ-quyền và sự thành-lập các chánh-quyền kế-tiếp; hoạt-động của các đảng-phái và yếu-nhân; các vụ án chánh-trị; các thỏa-ước, hiệp-định, luật-lệ và thiết-bị quan-trọng...

Các văn-kiện liên-hệ, sau dăm bảy năm, đã rất khó tìm. Những tổ-chức của mỗi chánh-quyền, dù hay dở ra sao, đã ảnh hưởng tới cuộc sống chung, vẫn cần được các nhà chuyên-môn xem xét để rút kinh-nghiệm.

Ở đây, soạn-giả hay phải nói đến các chính-khách; và thường gọi mỗi người một cách chính-thức, theo chức-vụ đương giữ, vì chỉ nhằm vào đời công.

Phần dân-sinh: Những tai-họa như bão, lụt, cháy, dịch-tễ; giá sinh-hoạt; việc học và các hoạt-động văn-hóa; những cuộc tản-cư, di-cư và định cư; những sự thay-đổi về tiền-tệ; những biện-pháp kinh-tế, và xã-hội có ảnh-hưởng đến đa-số...

Theo soạn-giả, dân-tình cũng cần được chú-ý như hành-vi của các giới hữu-quyền, và nỗi thống-khổ của các tầng lớp, cũng như các thắng-lợi và tiến-bộ, đều là những yếu-tố chứng-minh tính cách suy-vi hay thịnh-trị của mỗi thời.

Phần chiến-sự: Các hoạt-động kháng-chiến; chiến-tranh và các hậu-quả; khủng-bố, phục-kích, phá-hoại, oanh-tạc; quân-dịch và các nỗ-lực quân-sự; các trận giao-tranh lớn, chiến dịch và các cuộc hành-quân qui-mô...

Ở đây, dĩ-nhiên, soạn-giả phải căn-cứ vào tài-liệu chính-thức, như những bản phúc-trình và thông-cáo, với những kết-quả do cơ-quan hữu-trách phổ-biến. Duy đối với quân-số bị tử-thương, chỉ ghi số chết bỏ xác tại trận; và mỗi khi có thể, thì ghi rõ hẳn địa-điểm và danh-hiệu cuộc hành-quân.

Soạn giả thừa biết rằng không thể nào kể hết các việc đáng chú-trọng, và còn tự hạn-chế vì phải thận-trọng, nên chỉ ghi lại nếu thấy đủ những điều-kiện sau:

- khi việc có ngày tháng đích xác;

- khi việc đã được nhiều người khác biết, đã xẩy ra thật, hoặc ít nhất là được các cơ-quan ngôn-luận loan-truyền; nếu chỉ là tin đồn, soạn-giả cũng ghi rõ.

Chỉ quan-tâm đến sự thật, Đoàn-quân không hề phê-bình khi nhắc lại người với việc, vì theo ông, sự khen chê và yêu ghét hoàn-toàn dành cho lịch-sử cùng quốc-dân.

Song những lời văn-tắt, do cách trình-bày, đôi khi vẫn gợi cho những ai đã “trải qua một cuộc bể dâu”, bao nhiêu buồn vui của một cuộc sống bi đát và hào-hùng.

Saigon, ngày 25 tháng 12 năm Ất-Tỵ

LÃNG-NHÂN